२० वर्षपछि भक्तपुरबाट राष्ट्रिय टिममा अञ्जली

काठमाडौं, चैत ७ : कक्षा ६ मा पढ्दा अञ्जली मचामसीले फुटबलको तालिम लिने अवसर पाइन् । उनका प्रशिक्षक थिए– भक्तपुर नगरपालिकाका फुटबल प्रशिक्षक इन्द्रप्रसाद राजलवत र भक्तपुर जिल्ला फुटबल संघका प्रशिक्षक धनेश्वर प्रजापति । तालिमसँगै जब अञ्जलीले गुडिरहेको बललाई खुट्टाले आफ्नो नियन्त्रणमा लिन, प्रतिस्पर्धी खेलाडीबाट छलाउन र आफूले चाहेको स्थानतिर प्रहार गर्न सिकिन्, तब फुटबलमा उनको रुचि बढ्न थाल्यो । 

त्यतिबेला अञ्जली लगायत २० जनाले फुटबलको तालिम लिएका थिए, तालिम लिनुको खास उद्देश्य थियो । सन् २०१७ मा ‘चाइल्ड रिच नेपाल’ नामक एन्जिओले सिन्धुपाल्चोकमा अन्तर जिल्ला फुटबल प्रतियोगिता गर्दै थियो । भक्तपुरको सूर्यविनायक नगरपालिका– ८ स्थित गणेश माविका तत्कालीन प्रधानाध्यापक रविन्द्र थापाले आफ्ना छात्रालाई सो प्रतियोगितामा पठाउने निधो गरे । त्यसपछि गणेश माविका अञ्जली लगायत २० छात्राछात्रलाई फुटबलको प्रशिक्षण दिइएको थियो । 

त्यस प्रतियोगिताबाट गणेश माविका विद्यार्थीले अनुभव लिए र दोस्रो वर्षको म्याच उनीहरूले जिते । त्यसयता अञ्जलीको फुटबल यात्राको रफ्तार तीव्र छ । यु १४, यु १६ गर्दै अहिले अञ्जली यु १८ को राष्ट्रिय टिममा छनोट भएकी छन् । प्रशिक्षाक इन्द्रका अनुसार, अञ्जलीसँगै आएका अन्य छात्राको पनि खेल राम्रो थियो । तर परिवारको साथ सहयोग नपाउने, विद्यालयको समय नमिल्ने, घरायसी समस्या, खेलप्रतिको कम आकर्षण लगायत कारण उनीहरूले खेल्न छाडे ।

१७ वर्षीया अञ्जली अहिले नेपालको राष्ट्रिय टिममा छनोट भई ‘साफ यु १८ वुमेन च्यान्पियनसिप’का लागि भारतको जम्सेदपुरमा छन् । नेपालले दुई खेल खेलिसक्दा अञ्जलीले डेब्युको मौका भने पाएकी छैनन्। लगातार दुई हारसँगै नेपाल उपाधि हाेडबाट लगभग बाहिरिसकेकाे छ।

चावहिलको मनास्लु वल्र्ड कलेजमा कक्षा १२ मा अध्ययनरत अञ्जलीलाई फुटबल खेल्न परिवारले सपोर्ट छ । अञ्जली भन्छिन्, ‘घरमा मैले जे काम गरे पनि आफ्नो शतप्रतिशत दिनु भन्नुहुन्छ । राष्ट्रिय टिममा छनोट हुँदा मभन्दा बढी परिवार खुसी हुनुहुन्थ्यो ।’

घरपरिवारले सपोर्ट गरे पनि सुरुमा समाजले खासै राम्रो रूपमा नहेरेको अञ्जलीको अनुभव छ । उनी भन्छिन्, ‘खेल्दै जित्दै यहाँसम्म आइपुग्दा अहिले सबैले प्रशंसा गर्नुहुन्छ ।’ 

भक्तपुरबाट २० वर्षपछि महिला च्यान्पियनसिपका लागि राष्ट्रिय टिममा उनी छनोट भएकी हुन् । यसअघि २०५८ मा भक्तपुरको प्रतिनिधित्व गर्दै इन्दु दुवाल लगायत सात महिला एकैपटक राष्ट्रिय टिममा छनोट भएका थिए । ‘त्यतिबेला हामी पनि खेलाडी नै थियौँ । एकैपटक इन्दुसँगै अन्य ५ महिला राष्ट्रिय टिममा छनोट भएका थिए,’ अहिले प्रशिक्षक रहेका इन्द्रप्रसाद राजलवत भन्छन्, ‘त्यो दिन हाम्रा लागि निकै महत्वपूर्ण थियो । हामी धेरै खुसी भएका थियौँ ।’

त्यसपछिका २० वर्षसम्म भक्तपुरबाट खेलाडी महिला राष्ट्रिय टिमसम्म पुग्न सकेनन् । अञ्जलीसँगै तालिममा आएका तर विभिन्न कारण खेल्न छाडेका छात्रालाई अहिले अफसोस भइरहेको प्रशिक्षक राजलवत बताउँछन् । ‘जेहोस् अञ्जली राष्ट्रिय टिममा छनोट हुँदा धेरै खुसी छु,’ उनले भने, ‘आगामी दिनमा अझै राम्रो गर्ने प्रतिभा उनीसँग छ ।’

भक्तपुरमा फुटबलको तालिम जगातीस्थित महेश्वरी खेल मैदानमा दिइन्छ । विगतको तुलनामा महेश्वरी खेल मैदानमा प्रशिक्षण लिन आउनेको संख्या निकै कम भएको प्रशिक्षक राजलवत बताउँछन् । ‘कोरोनाअघि महिला र पुरुष गरी करिब ६० विद्यार्थी फुटबलको तालिम लिन यो मैदानमा आउँथे । अहिले नियमित रूपमा जम्मा १३ विद्यार्थी आउँछन्, जसमा मात्र तीन महिला छन्,’ उनी भन्छन्, ‘धेरैलाई यहाँ ट्रेनिङ हुन्छ भनेरै थाहा छैन । बच्चालाई पढाइ र खेलबीच सन्तुलन मिलाउन गाह्रो छ । बच्चाहरूमा मोबाइलप्रतिको मोह र आलस्यता बढेको देख्छु ।’

पढाइलाई जसरी खेलमा पनि क्यालेन्डर तयार गरी दैनिकीमा लागू गर्ने हो भने बालबालिकाको स्वास्थ्य राम्रो हुनुका साथै राम्रा खेलाडी उत्पादन हुने प्रशिक्षक राजलवत बताउँछन् । 

केटा र केटीलाई सँगै प्रशिक्षण

अञ्जली र उनीसँग आएका छात्रालाई छात्रसँगै फुटबलको अभ्यास गराइएको अर्का प्रशिक्षक धनेश्वर बताउँछन् । ‘छात्रसँग अभ्यास गर्दा छात्रामा मनोबल बढ्छ,’ उनले भने, ‘अञ्जलीको ब्याचमा महिला खेलाडी कम थिए । उनीहरूले कुनै पनि च्यालेन्ज सजिलै फेस गर्न सकून् भनेर पुरुष खेलाडीसँग प्राक्टिस गराउँथ्यौँ । यसैले उनले अन्तरनगर खेलमा राम्रो खेलेकी थिइन् । त्यसो त सुरुवाती चरणदेखि नै अञ्जलीको खेल राम्रो थियो ।’

सन् २०१८ मा अञ्जली लगायतलाई यु १४ को ट्रायलमा लगिएको थियो । त्यतिबेला सिम्रन बस्नेत र अञ्जली छनोट भएका थिए । ‘यु–१६ मा ३० जनाभित्र दुवै छानिए तर २३ जनाभित्र परेनन्,’ उनी भन्छन्, ‘त्यसपछि पनि निरुत्साहित नभई तालिमलाई निरन्तरता दियौँ । केही समयअघि उनले वुमेन अफ द म्याच हात पारिन् । त्योभन्दा अघि उनलाई एपिएफमा पठाएका थियौँ ।’

यसअघि एन्फाबाट अञ्जलीलाई यु १९ का लागि ‘क्लोज क्याम्प’मा छनोट गरिएको थियो । तर, ३० जनाभित्र पर्न असफल भइन् । ‘फेरि पनि उनलाई हिम्मत नहार्न र तालिमलाई निरन्तरता दिन भन्यौँ,’ प्रशिक्षक धनेश्वर भन्छन्, ‘जसको प्रतिफल अहिले देखिँदै छ । धेरैपटक राष्ट्रिय टिममा छनोट नहुँदा उनी निरुत्साहित भइनन् । मैले उनलाई हौसला दिँदै क्लोज मनिटरिङ गर्दै गएँ ।’ 

प्रशिक्षक धनेश्वरका अनुसार, एकपटक सेलेक्सनमा नपरेपछि कतिपयले हिम्मत हारेर फुटबल क्षेत्र नै छाड्छन् । अञ्जली भने आफ्नो कमजोरीलाई पहिचान गरी सुधार्दै अघि बढिन् । 

इन्दुको अनुभव

०५८ मा इन्दु दुवाल राष्ट्रिय टिममा छनोट भई चीनमा गएर खेलेकी थिइन् । उनीसँगै आएका टिमका अन्य महिला खेलाडी अरु नै क्षेत्रमा लागे । ३६ वर्षीया इन्दुले अझै फुटबललाई निरन्तरता दिइरहेकी छन् । इन्दुका बुबा राम दुवाल भलिबल लगायत अन्य एथ्लेटिक्स खेलमा पनि सक्रिय थिए । 

बुबाको प्रेरणा एवं परिवारको साथ र सहयोगबाटै उनी कक्षा ५ पढ्दादेखि फुटबलमा लागेकी थिइन् । त्यतिबेला अन्य एथ्लेटिक्स खेलका प्रतियोगिता आयोजना भए पनि फुटबलको खासै हुँदैनथ्यो । श्री पद्म माविमा महिला फुटबल प्रतियोगिता आयोजना हुँदा इन्दुले पहिलोपटक भाग लिएकी थिइन् । ‘त्यो बेला म एथ्लेटिक्समा भाग लिन्थेँ । त्यतिखेर हाम्रो करिब ३० जनाको टिम थियो,’ उनी भन्छिन्, ‘महिलाका समस्या त्यही हो ! विवाह, घरबाट सपोर्ट नगर्ने लगायत कारण अरुले निरन्तरता दिन सकेनन् ।’ 

राष्ट्रिय टिममा भक्तपुरलाई प्रतिनिधित्व गर्न आफूपछि अञ्जली छनोट भएकामा इन्दु खुसी व्यक्त गर्छिन् । ‘यसले अन्य खेलाडीलाई प्रोत्साहन मिल्छ,’ उनले भनिन् । 

इन्दुले पनि अहिले महिला खेलाडीको टिम बनाउँदै छन् । १६ महिला खेलाडीबाट सुरु गरेको उनको टिममा अहिले १० जना मात्र बाँकी छन् । अञ्जली राष्ट्रिय टिममा छनोट हुँदा आफ्नो टिमलाई प्रोत्साहन मिलेको इन्दु बताउँछिन् । आगामी दिनमा आफ्नो टिममा खेलाडीको संख्या वृद्धि हुने उनको विश्वास छ । ‘इच्छा हुँदाहुँदै पनि मैले राम्रोसँग खेल्न पाइनँ । अब भक्तपुरका बहिनीले त्योबाट वञ्चित हुनु नपरोस् भनेर कोचको लाइसेन्स लिने तयारीमा पनि छु,’ इन्दु भन्छिन्, ‘टिम मात्र बनाएर हुँदैन, प्रतियोगितामा सहभागी हुन पाउनुपर्छ । भक्तपुरमा खेलका लागि सपोर्ट पाउन गाह्रै छ । सुरुमा समाज र परिवारबाटै सपोर्ट पाउन गाह्रो छ । सपोर्ट पाए पनि एसोसिएसनको प्यानल मिल्दैन, पोलिटिक्स पनि धेरै हुन्छ ।’

केही समयअघि आयोजित उपमेयर कप प्रतियोगितामा सहभागी हुनका लागि इन्दुलाई मेयरको हस्ताक्षर आवश्यक थियो । हस्ताक्षरका लागि आफूूले धेरैपटक नगरपालिका धाउनुपरेको गुनासो इन्दुको छ । उनी भन्छिन्, ‘मैले फुलबललाई निरन्तरता दिन जति संघर्ष भोगेँ, अब आउने खेलाडीले त्यो भोग्न नपरोस् ।’ 

इन्दु अन्तर स्कुल, अन्तर जिल्ला हुँदै राष्ट्रिय टिममा पुगेकी थिइन् । ट्रेनिङ नहुने, प्रतियोगिता पनि आयोजना नगर्ने लगायत कारण महिला खेलाडी घट्दै गरेको अनुभव इन्दु सुनाउँछिन् । ‘त्यति बेला फुटबल खेलेर केही होला जस्तो थिएन । सन् २००४ मा यु १९ सम्म पुग्दा भक्तपुरबाट म मात्र बाँकी भएँ,’ उनी भन्छिन्, ‘यु १९ का लागि छनोट हुँदा भक्तपुरमा यो सूचना प्रवाह हुँदैनथ्यो । यु १६ मा राम्रै खेलाडी भएका कारण मलाई एन्फाबाट डाइरेक्ट फोन आएको भएर मात्र थाहा भयो । सूचना प्रवाह नभएकै कारण अरु साथी सहभागी हुन पाएनन् । यसको जिम्मा एसोसिएसन र नगरपालिकाले लिनुपर्ने हो ।’

‘व्यवस्थित योजना भएन’

प्रशिक्षक धनेश्वर व्यवस्थित योजना तयार पार्न नसकिएका कारण भक्तपुरबाट राष्ट्रिय स्तरका खेलाडी महिला उत्पादन हुन नसकेको बताउँछन् । ‘पूर्वाधारको कमी र प्रतियोगिता खासै आयोजना नहुने कारण खेलाडीले तालिम मात्र लिन चाहँदैनन् । अहिले भने उनी आशावादी छन् । ‘विगतको तुलनामा अहिले फुटबलमा स्कोप छ । प्रतियोगिता पनि पहिलाभन्दा धेरै हुन थालेको छ,’ उनी भन्छन् । 

प्रशिक्षक इन्द्रका अनुसार, राष्ट्रका लागि खेल्ने इच्छा भएका धेरै छन् । तर, उनीहरूले व्यवस्थापन र उचित प्लेटफर्म पाएका छैनन् । ‘यसअघिको उपमेयर कप भक्तपुरमा आयोजना नगरेको भए अञ्जलीले अन्य जिल्लाबाट खेल्नुपर्ने हुन्थ्यो,’ उनी भन्छिन्, ‘भक्तपुरमा यस्ता प्रतियोगिता आयोजना भइरहने हो भने खेलाडीले उचित प्लाटफर्म पाउने उनको विश्वास छ ।’

अञ्जलीले सामाजिक सञ्जालको एउटा पेजमा देखिन्, ‘२० वर्षपछि भक्तपुरको महिला फुटबल खेलाडी राष्ट्रिय टिममा छनोट... ।’ जसमा उनकै तस्बिर थियो । अञ्जलीलाई खेलसम्बन्धी भक्तपुरको यो इतिहास त्यति सम्झना थिएन, सामाजिक सञ्जालमा देखेपछि आफूलाई थप हौसला मिलेको उनी बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘राष्ट्रका लागि खेल्ने एकदम ठूलो इच्छा छ, त्यसका लागि पनि मिहिनेत गर्छु ।’ 

केही समयपछि नेसनल लिग हुन लागेको र आफू ललितपुरबाट खेल्न लागेको अञ्जलीले जानकारी दिइन् ।